CBT-I có tên tiếng Anh đầy đủ là Cognitive Behavioral Therapy for Insomnia. Tên tiếng Việt là Liệu pháp nhận thức – hành vi cho mất ngủ. Liệu pháp tâm lý này được Tiến sĩ Gregg Jacobs và đồng nghiệp phát triển, thử nghiệm để can thiệp riêng cho chứng rối loạn mất ngủ ở người trưởng thành.

Tiến sĩ Jacob là người dành hơn 20 năm nghiên cứu, giảng dạy và thực hành lâm sàng điều trị chứng mất ngủ tại Trường Y Harvard và Trường Y Đại học Massachusetts. Từ khi ra đời tới nay, liệu pháp của ông đã được dùng để can thiệp cho hàng chục ngàn bệnh nhân ở Mỹ.

Đây là một liệu pháp không dùng thuốc, hướng tới thay đổi những suy nghĩ và hành vi ảnh hưởng đến khả năng ngủ được hoặc ngủ ngon của cá nhân. Hơn thế, liệu pháp còn hướng tới giúp người mất ngủ giảm liều thuốc ngủ đang sử dụng nhằm giúp họ có giấc ngủ tốt hơn và tránh được các tác dụng phụ của thuốc ngủ.

CBT-I bắt đầu bằng việc xác định nguyên nhân cơ bản của mất ngủ, lập mô hình ngủ với các yếu tố ảnh hưởng đến giấc ngủ. Các kỹ thuật của CBT-I gồm tái cấu trúc nhận thức, lập trình giấc ngủ, kiểm soát kích thích, phản ứng thư giãn và vệ sinh giấc ngủ.

CBT-I được thực hành rộng rãi ở các nước phát triển, trên nhiều đối tượng khác nhau. Đánh giá có hệ thống về các thử nghiệm đối với CBT-I cho thấy tính an toàn và hiệu quả nhất quán (Edinger et al., 2021). Do đó, liệu pháp này được nhiều tổ chức uy tín như Viện Y học giấc ngủ Hoa Kỳ (Edinger et al., 2021), Hiệp hội Bác sĩ Hoa Kỳ (Qaseem et al., 2016), Hiệp hội nghiên cứu giấc ngủ Châu Âu (Riemann et al., 2017) Hiệp hội tâm thần học Anh quốc (Wilson et al., 2019) khuyên sử dụng đầu tiên khi can thiệp mất ngủ. Ở Việt Nam, Bộ Y tế hướng dẫn sử dụng liệu pháp tâm lý nhận thức-hành vi để can thiệp độc lập hoặc phối hợp với liệu pháp dùng thuốc trong trị liệu mất ngủ không thực tổn.

Mặc dù phương pháp điều trị này đã chứng minh hiệu quả ấn tượng trong việc điều trị chứng mất ngủ, nhưng nó không phải lúc nào cũng có tác dụng ngay lập tức. Có thể mất thời gian để học và thực hành các kỹ năng đã học trong điều trị. Để CBT-I có hiệu quả, điều quan trọng là phải cởi mở để đối mặt với những suy nghĩ và hành vi không có ích. Mặc dù rủi ro của việc điều trị có thể nhẹ, nhưng đôi khi nó có thể gây khó chịu (Qaseem et al., 2016). Nói về những trải nghiệm, suy nghĩ và cảm giác đau đớn có thể là một thử thách và có thể gây ra căng thẳng và khó chịu tạm thời. Làm việc với một chuyên gia được đào tạo về CBT-I có thể giúp giảm thiểu rủi ro của phương pháp điều trị này, vì họ được đào tạo để cung cấp hỗ trợ và công cụ để đối phó với những thách thức hoặc thất bại tạm thời.

CBT-I là chương trình trị liệu tâm lý cho người trưởng thành bị mất ngủ. Đây không phải là một phương pháp điều trị y tế và không nhằm mục đích giải quyết vấn đề y tế, vấn đề sức khỏe tâm thần khác hoặc các rối loạn giấc ngủ khác như ngưng thở khi ngủ… Bạn luôn luôn nên hỏi ý kiến bác sĩ về bất kỳ vấn đề sức khỏe tâm thần hoặc y tế nào có thể làm trầm trọng thêm chứng mất ngủ và để loại bỏ những rủi ro tiềm ẩn.